Jak wyjść z szowinizmu gatunkowego po to, by pomóc zwierzętom

Z okazji Światowego Dnia na Rzecz Końca Gatunkowizmu Stowarzyszenie Empatia zaprosiło Katarzynę Biernacką, wegankę i wieloletnią aktywistkę zaangażowaną w prawa zwierząt, do wygłoszenia wykładu pod tytułem „Jak wyjść z szowinizmu gatunkowego po to, by pomóc zwierzętom”. Poniżej udostępniamy nagranie ze spotkania oraz streszczenie wykładu.

Prelegentka rozpoczęła wykład od przypomnienia, co właściwie rozumiemy pod pojęciem „zwierzęta”. Po wpisaniu hasła „zwierzęta” w wyszukiwarce internetowej, pojawiają się obrazy przedstawiające tzw. zwierzęta domowe. Głównie są to zdjęcia psów i kotów oraz tzw. zwierząt egzotycznych. Nie ma więc w tym gronie tzw. zwierząt hodowlanych, które ludzie traktują w zupełnie inny sposób.

Katarzyna Biernacka przypomniała nam kilka podstawowych faktów związanych z szowinizmem gatunkowym. Prelegentka przedstawiła krótką definicję tego zjawiska. Według niej, speciesism to uprzedzenie wobec przedstawicieli innych gatunków, faworyzowanie interesów własnego gatunku. Przy tej okazji przywołała nazwisko autora tego pojęcia Richarda Rydera i jego popularyzatora Petera Singera, który w swojej słynnej już książce „Wyzwolenie zwierząt”, zwrócił uwagę na związane z nim pokrewne zjawiska: rasizmu czy seksizmu.

Katarzyna Biernacka zadała pytanie, :„Jak uczymy się gatunkowizmu?”. Odpowiedź wydaje się pozornie prosta. Proces ten jest kształtowany przez wychowanie, zarówno w domu, poprzez religię, a co gorsze edukację szkolną.

Katarzyna Biernacka zaproponowała, by nie poddawać się tym negatywnym zjawiskom i szukać dróg do rozwiązania problemu, np. zadając sobie pytanie: „Co takiego podtrzymuje szowinizm gatunkowy?”. W Odpowiedzi wymieniła kilka zasadniczych czynników. Są nimi:

–uprzedmiotowienie (w wyszukiwarce internetowej „kurczak” to oskubane truchło lub maskotka wielkanocna),

–uprzedmiotawiający język (np. „kura nioska”, „podłożyć komuś świnię”),

–reklama i promocja produktów pochodzących z eksploatacji zwierząt (np. łaciate krowy polecają łaciate mleko),

–deindywidualizacja (narzędzie służące uprzedmiotowieniu poprzez odebranie cech osobniczych zwierzętom); zwierzęta są postrzegane jako członek grupy, klon, a nie jednostki,

–dychotomiczne myślenie (podział na zwierzęta „hodowlane” do zjedzenia i „domowe” do lubienia),

–obojętność (Katarzyna Biernacka przypomniała postać aktywistki i pisarki Carol J. Adams. Autorka opisała zjawisko, które określiła mianem: absent referent ).

Aby zaradzić opisanym sytuacjom, nie można pozostać biernym. Katarzyna Biernacka, odpowiadając tytułowe pytanie spotkania: „Jak wyjść z szowinizmu gatunkowego?” udzieliła odpowiedzi w formie listy propozycji konkretnych działań.

• Zamiast uprzedmiotowienia proponuje upodmiotowienie.
• Na uprzedmiotawiający język lekarstwem jest szacunek, zarówno dla ludzi jak i zwierząt.
• Krytyczny odbiór reklam to niewymagający uzasadnienia zdrowy sposób na nieuleganie stereotypom.
• Deindywidualizację warto zastąpić indywidualnym podejściem.
• Dychotomiczne myślenie można „wyłączyć” przywołując podobieństwa, jakie łączą zwierzęta. Przecież świnia i pies czują, myślą i chcą żyć tak samo.
• Zamiast obojętności Katarzyna Biernacka na koniec wykładu zaproponowała zaangażowanie. Jako pierwszą formę aktywności zaproponowała weganizm. Jest to warunek sine qua non przeciwstawienia się szowinizmowi gatunkowemu. Kolejną formą pozytywnego działania jest adopcja zwierząt. Jeśli nie mamy osobiście warunków do adopcji , zawsze możemy ją propagować i wspierać.

Tym, co także możemy ofiarować zwierzętom, są nasz czas i umiejętności. Wymówką nie może być kariera zawodowa nauka, czy bieżące sprawy domowe, bo zawsze znajdzie się moment, kiedy możemy pomóc. Nawet jeśli nie będzie to stała działalność. Najważniejsza jest codzienna praca nad sobą – bez niej nie pozbędziemy się gatunkowizmu. Dotyczy to także rasizmu i seksizmu, naszych ukrytych uprzedzeń, od których nikt nie jest wolny.

Tomasz Kujawka – weterynarz, student bioetyki PAN, weganin, który wspiera działania Empatii